Suplementy Diety
Czy jedna tabletka dziennie może wzmocnić zdrowie?
Suplementy diety zawierają witaminy, składniki mineralne, aminokwasy, enzymy i ekstrakty ziołowe, które mają postać tabletek, kapsułek, proszków i płynów. Można je kupić bez recepty. W Unii Europejskiej powszechnie dostępnymi suplementami diety są również preparaty ziołowe i roślinne uzyskiwane z alg, grzybów i porostów np.: żeń-szeń, miłorząb i czosnek i dziurawiec. Niektóre suplementy uzupełniają dietę o składniki odżywcze i witaminy, których w przeciętnej diecie może brakować. Inne mogą się przyczynić do zmniejszenia czynnika ryzyka zachorowania. Można ich używać do podtrzymania ogólnego stanu zdrowia, wsparcia aktywności umysłowej lub sportowej albo wspomagania układu odpornościowego. Suplementy diety nie są produktami leczniczymi, a ich stosowanie nie ma na celu leczenia ani zapobiegania chorobom. W UE suplementy diety są uregulowane jako żywność. Są dostępne w różnych dawkach i w różnych kombinacjach. Niektóre grupy populacji, które są bardziej narażone na pewne niedobory składników odżywczych, mogą odnosić korzyści ze stosowania suplementów diety.
Na podstawie obecnego stanu wiedzy można rozważyć przyjmowanie suplementów diety przez:
- osoby dorosłe spożywające diety niskoenergetyczne;
- osoby starsze i osoby stosujące diety z ograniczeniami bądź wyłączeniem z diety niektórych składników pokarmowych;
- kobiety po menopauzie (przy niedoborze wapnia i witaminy D);
- kobiety ciężarne – zaleca im się suplementację diety w kwas foliowy, żelazo i jod oraz w uzasadnionych przypadkach inne witaminy i składniki mineralne. Ponadto u kobiet spożywających np. małe ilości ryb zaleca się suplementację diety w kwas dokozaheksaenowy – DHA.
Jednak nie powinny być postrzegane jako substytut odpowiednio zbilansowanej diety. Większość ludzi nie potrzebuje suplementów ponieważ ich dieta zapewnia im wszystkie składniki odżywcze, których potrzebują. Wyjątkiem może być witamina D. Warto także zaznaczyć, że w 2013 r. opublikowano wytyczne dotyczące suplementacji witaminy D dla ogólnej populacji. Zgodnie z aktualnymi wskazaniami zaleca się suplementację witaminy D zarówno u niemowląt, jak i dzieci, młodzieży oraz u osób dorosłych w różnych dawkach w zależności m.in. od wieku, masy ciała, spożywanej diety, syntezy skórnej. Do funkcjonowania naszego organizmu potrzebna jest tylko określona ilość każdego składnika odżywczego, a przekroczenie tych ilości wcale nie musi być korzystne. Niektóre substancje przyjmowane w dużych dawkach mogą mieć negatywne skutki, a nawet stać się szkodliwe. Istnieją doniesienia, iż stosowanie dużych dawek niektórych witamin, przekraczających górne bezpieczne poziomy, nie przynosi korzyści, a może być nawet szkodliwe dla zdrowia. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy na podstawie danych o spożyciu w krajach Wspólnoty Europejskiej wśród składników, dla których istnieje ryzyko związane z nadmiernym spożyciem i ryzykiem przekroczenia górnych bezpiecznych poziomów wymienia się m. in. witaminę A, β-karoten, miedź, fluor, jod, żelazo.
Należy jednak pamiętać, iż ryzyko zależy od wielu czynników i może się zmieniać w zależności od czynników środowiskowych, jak i indywidualnych. Stwierdzono np., że u osób palących papierosy suplementacja β-karotenem w dawkach od 20 do 50 mg dziennie zwiększa ryzyko występowania raka płuc.
Niewłaściwe stosowanie suplementów diety (w tym nieuzasadniona suplementacja, stosowanie większej ilości suplementów diety jednocześnie, możliwości interakcji z innymi składnikami żywności lub lekami, brak rzetelnej informacji na etykiecie dotyczącej przeciwwskazań do stosowania) może wiązać się z ryzykiem wystąpienia niekorzystnych działań.
Suplementy diety wprowadzane do obrotu nie mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia konsumentów. Składniki oraz ich poziomy zawarte w suplementach diety muszą zagwarantować, że normalne stosowanie tych produktów zgodnie ze wskazaniami producenta będzie bezpieczne dla konsumenta. Kluczową rolę odgrywa w tym zakresie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 178 z 2002 r. , które ustanawia m.in. generalne zasady prawa żywnościowego. Jeżeli istnieją jakiekolwiek dowody i wskazania, że produkt żywnościowy (a suplementy diety są produktami żywnościowymi) może stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka, to przewidziano odpowiednie procedury zapobiegające, by taki produkt nie znalazł się w obrocie. Wprowadzając suplement diety do obrotu w naszym kraju, przedsiębiorca jest zobowiązany powiadomić Głównego Inspektora Sanitarnego, wypełniając odpowiednie formularze, opisując skład produktu itp. Pomimo iż suplementy mogą być skutecznym uzupełnieniem składników w diecie, pamiętajmy o możliwości wystąpienia pewnych zagrożeń przy niewłaściwym ich stosowaniu. W praktyce przy stosowaniu suplementów nierzadko popełniamy wiele błędów, które mogą stwarzać ryzyko zaburzeń stanu zdrowia. Ponieważ traktowane są jako produkty prozdrowotne, popularne są wśród dbających o odżywianie osób, które włączają je do diety, stosując jednocześnie produkty wzbogacane. Powinniśmy świadomie i ostrożnie stosować suplementy diety. Ważne są potrzeby indywidualne. Decyzja o zażywaniu suplementów powinna być skonsultowana z lekarzem i/lub dietetykiem. Przed zaleceniem suplementacji lekarz lub dietetyk powinien przeprowadzić wywiad dotyczący sposobu żywienia, stanu zdrowia, chorób, stosowanych leków, stylu życia, aktywności fizycznej, palenia tytoniu. Należy rozważyć korzyści i zagrożenia związane z ewentualnym stosowaniem suplementu, rozpatrując każdy przypadek indywidualnie.
Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, zalecamy racjonalny sposób żywienia, zapewniający pokrycie zapotrzebowania na wszystkie potrzebne składniki pokarmowe, np. na witaminy antyoksydacyjne poprzez spożywanie warzyw i owoców.
Magdalena Dąbrowska
Bibliografia:
Ewolucja na talerzu czyli wczoraj, dziś i jutro żywienia człowieka pod redakcją Jana Gawęckiego
https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/suplementy-diety-moda-czy-koniecznosc
https://www.efsa.europa.eu/pl/safe2eat/food-supplements
https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/czy-suplementy-diety-sa-bezpieczne